“Сүүрбэ сыл усталаах экспедиция (2000-2020 сс.)” диэн биллиилээх археолог, СР культуратын туйгуна, Ем. Ярославскай аатынан саха гос. музейын этнография салаатын салайааччыта Василий Васильевич Попов сүүрбэ сыллаах археологическай уонна этнографическай үлэлэрин түмүгүнэн таһаарбыт кинигэтин, автор бэйэтэ музейбыт библиотекатыгар анаан дьоһун бэлэх оҥордо. Бу кинигэҕэ археолог былыргы сахалар көмүүлэрин көрдүүр-булар ньымалары ырытан суруйар. Өссө билим эйгэтигэр тиһиллэ илик саха XV-XVIII үйэтээҕи көмүүлэр ис мастарын, ол иһигэр киһи өлүгүн араастык сытыарыы, уотунан сиэтэн ыраастааһын уо.д.а. сиэрдэри-туомнары бэлиэтиир. Салгыы, археологическай чахчыларга олоҕуран, саха палеоэтнографиятыгар саҥа быһаарыылар, өйдөбүллэр бэриллэллэр, түмүккэ Саха сиригэр орто үйэлэри археологическай чинчийии кыһалҕаларын ыйар. Кинигэ анал идэлээхтэргэ: археологтарга, этнографтарга уонна кыраайы үөрэтээччилэргэ ананар. Биир кэрэхсэбиллээҕинэн буолар автор кинигэтин сахалыы толкуйдаах, сахалыы ньымалары туһанар археологтар тахсалларыгар анаан саха тылынан суруйбут. Убаастабыллаах Василий Васильевич, киэн туттар биир дойдулаахпыт, өр сыллаах үлэн түмүгүн кинигэ оҥорон таһаарбыккынан киэн туттан туран истиҥник эҕэрдэлиибит уонна дьоһун бэлэҕин иһин улаханнык махтанабыт! Өссө да үтүө сыалларгын толороҥҥун, оргуйар олох үөһүгэр айа-тута сылдьаргар баҕарабыт!

Уус Алдан улууһун “Умсулҕан” түмсүүтүттэн бэрэсэдээтэли солбуйааччы Анна Федорова салайааччылаах 10 киһилээх бөлөх коллекционердар күннэригэр сөп түбэһиннэрэн Чурапчыга кэлэ сылдьан биһиги түмэлбитигэр эмиэ сылдьан ааспыттара. Бу кэлэ сылдьан “Мүрүйээдэ үтүмэн үйэлэр быыстарын сэгэтэн” диэн Бороҕон сахаларын эрэ буолбакка саха омуга Евразия норуоттарын кытары историческэй уонна культурнай ситимнэрин туһунан кэпсиир дьоһун кинигэни бэлэх ууммуттара.

Быйылгы үбүлүөйүнэй ыһыахпыт биир бастыҥ түһүлгэтигэр “Сыл бастыҥ экспоната” күрэхпит ССРС культуратын туйгуна, СР культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Чурапчы улууһун, Болугур нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, музейга өр сылларга үрдүк таһаарыылаахтык үлэлээбит Валентина Дмитриевна Пинигина сырдык аатыгар ыытыллыбыта. Валентина Дмитриевна кыыһа СР культуратын туйгуна, НХМ худуоһунньук-реставратора Евдокия Семеновна Пинигина бу тэрээһиҥҥэ кэлэ сылдьан “Раритеты Якутии: Намский улус” А.Л.Габышева, Г.Г. Неустроева автордаах альбом-каталог кинигэни бэлэх ууммута

“Саха саата-саадаҕа” диэн кинигэни автор бэйэтэ Егоров Николай Иванович-Баайаҕыын бу сайын ыһыахха кэлэ сылдьан бэлэх ууммута. Кинигэ ааптар өр сылларга араас музейдар матырыйаалларын үөрэтэн, үгүс научнай үлэлэри ааҕан, кырдьаҕастары кытта кэпсэтэн, элбэх араас чахчыларга олоҕуран, саха саатын-саадаҕын ырыппыт үлэтин түмүгэ буолар

Таатта улууһун П.А.Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннас түмэлиттэн Михаил Геннадиевич Аржаков бу сайын тэрээһиҥҥэ кэлэ сылдьан былыргы үрүҥ көмүс ат ыҥыырын бүрэтин пластинатын фрагменын уонна уулаах көмүстэн тиэрбэс (сыалдьаҕа сутуруо быатын баайар эбэтэр кур тиэрбэһэ) бэлэх ууммуттара. Бу предметтэр Ааллаах Үүҥҥэ таһаҕас таһар суол сириттэн көстүбүттэр