Суруйааччы, тылбаасчыт Степан Феоктистович Софронов-Феоктист Софронов музейга директордаабыт сылларыгар музей историята. Кинини кытары научнай сотруднигынан Петр Николаевич Захаров үлэлээбит.

Сиһилии: https://youtu.be/rkDHRcJ93vY
#музейисторията

Өр сылларга тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга үрдүк таһаарыылаахтык үлэлээбит, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа Н.С.Кривошапкин музейга директордаабыт сылларыгар музей историята. Кинини кытары научнай сотруднигынан Гаврил Гаврильевич Макаров диэн фотограф, худуоһунньук үлэлээбит.

Сиһилии: https://youtu.be/dyjJ2oPDbmw #музейисторията

Боотурускай улууһун 1 Хатылы нэһилиэгин (билиҥҥинэн Кытаанах) түҥ былыргыттан 1917 сылга диэри историятын кэпсиир кинигэни бэлэх ууннулар👏👏👏 Кинигэ автордарыгар барҕа махталбытын тиэрдэбит! Бар дьонум туһа диэн үйэлээх үлэни оҥорбуккутун сыаналыыбыт🙌
#Дьоһунбэлэх2023

1902 сыл ыам ыйын 5 күнүгэр Владимир Иохельсон Өлүөнэ өрүс аһыллыан иннинэ Дьокуускайтан илин кытылга туораан Чурапчыга кэлбитэ кини суруктарыттан биллэр.

Киниэхэ анаан, тустаах кэмтэн арыый эрдэ тэриллибит көрдөрүү ыһыаҕын чурапчылар тэрийбиттэрэ. Онтон сылыктаатахха, “илин улуустарга саха төрүт үгэстэрэ ордук үчүгэйдик хараллан хаалбыттар”, ол иһин этнография матырыйаалын хомуйарга ордук табыгастаах эбит.

Сахалыы саҥарар, саха омук үгэһин убаастыыр, тутуһар чинчийээччини Чурапчы дьоно ытыктаан көрсүбүттэр. Учуонайга олус күндү бэлэх оҥоһуллубута – баай тигиилээх туос ураһа туттарыллыбыттара ону туоһулуур. Бу докумуоҥҥа киирбит, хаартыскаҕа хатаммыт ыһыах кэнники кэм чинчийээччилэригэр бэрт элбэҕи биэрбитэ, көрдөрбүтэ. Оттон Иохельсон кэллиэксийэтигэр хомуйбут сири иһитэ, симиирэ, симиирчэхтэрэ, көҥкөлөйдөрө мусуойдарга харалла сыталлар, ааспыт кэм илэ туоһулара буолаллар.

Чурапчы улууһун Чурапчы нэһилиэгэ 375 сылыгар аналлаах үбүлүөйдээх республиканскай ыһыахха уонна ыһыах программатыгар киирбит “Сыл бастыҥ экспоната – 2023” муниципальнай түмэллэр икки ардыларынааҕы күрэххэ кэлэн кыттыыны ыларгытыгар ыҥырабыт!

Быйылгы күрэхпит Чурапчы нэһилиэгэ төрүттэммитэ 375 сылыгар, улууска Ытыктабыл, А.А.Саввин аатынан Чурапчытааҕы история уонна этнография түмэлэ тэриллибитэ 75 сылыгар, ССРС культуратын туйгуна, СР культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Чурапчы улууһун, Болугур нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, олоҕун бүтүннүү Саха сирин культурата сайдарыгар анаабыт Валентина Дмитриевна Пинигина сырдык аатыгар анаан ыытыллар.

Сиһилии:
экспонат года 2023 положение

Старшай сержант. Мэлдьэхси нэһилиэгэ (1921-1993). Армияҕа ыҥырыллыар диэри, Чурапчы оройуонугар милиция отделениетын сотруднигынан үлэлээбитэ. 1941 с. атырдьах ыйыгар тылланан Ийэ дойдутун көмүскүү аттаммыта. Сэриилэспитин былаһын тухары, түөрт төгүл, ол иһигэр биирдэ ыараханнык бааһырбыта. Хорсун сэрииһит уоттаах сэрии толоонугар Аҕа дойду сэриитин I-кы, II-с степенэ, Кыһыл Сулус орденнарынан, “Хорсунун иһин”, “Бойобуой үтүөлэрин иһин” медалларынан наҕараадаламмыта.

Түөрт сыл устата Советскай Союз территориятыттан немецкэй фашистары ыраастаһан, Польша, Илиҥҥи Пруссия, Германия устун сэриилэспитэ, Эльба өрүскэ тиийбитэ. Берлини ылсыбыта.

1947 с. дойдутугар эргиллибитэ. Муома, Томпо оройуоннарыгар, Дьокуускай куоракка араас үлэлэргэ пенсияҕа тахсыар диэри үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ.

Илья Иванович Муома оройуонугар ВЛКСМ РК 2-с секретарынан уонна РТК парткомун секретарынан 1947-1950 сс. үлэлии сылдьыбыт. Хорсун буойуну Муома кыраайы үөрэтээччитэ Соркомов Сергей Семенович үйэтитэн саҕалаабыт, кини олоҕун үөрэппит, хаһыаттарга сырдаппыт. Сергей Семенович Илья Ивановиһы: «Марков – мин кумирым», – диирэ үһү. Ол, Илья Иванович Марков сэрии да кэнниттэн хорсун олох холобурун көрдөрбүтүттэн эмиэ буолар: хоту күүс өттүнэн көһөрүллүүгэ чугас дьонун барытын сүтэрбит, иккис кэргэнэ эмиэ эдэр сааһыгар ыарахан ыарыттан олохтон туораан уолун бэйэтэ улаатыннарбыт, балтын үөрэттэрэн үлэһит киһи оҥорбут.

Соркомов Сергей Семенович саҕалаабыт үтүө дьыалатын, кыыһа Чуканова Жанна Сергеевна ситэрэн биэрбит. Бу сыл ыам ыйыгар Илья Иванович Марков хаартыскатын Калининград түмэлигэр ыытан, Стена Памяти киллэттэрдэ. Онон, Илья Иванович Марков бэйэтэ ылсыбыт куоратыгар кини үтүө аата уонна сырдык мөссүөнэ 78 сыл буолан баран ыйанна.

Сергей Семенович Соркомов Илья Иванович Марков олоҕун үөрэтээри үгүс үлэни ыыппыта. Биһиги музейбытыгар 2020 сыллаахха эмиэ тахсан, кэпсэтэн, информация ылбыта. Хомойуох иһин билигин Сергей Семенович биһиги кэккэбитигэр суох.

Чурапчыбыт дьонун-сэргэтин аатыттан, Соркомовтар дьиэ кэргэҥҥэ истиҥ махталбытын тиэрдэбит, сырдык санааҕытынан салайтаран үйэтитии үлэтин оҥорбуккутугар! Эһиги курдук үтүө дьон баарын тухары, үтүө дьоммут ааттара ааттана туруо…

🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩
Улуу Кыайыы 78 сылынан биһиги түмэлбитигэр дьоһун бэлэх киирдэ. “Үтүө кынаттаах дьоһун олох” диэн күүс өттүнэн Хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа, тыыл, үлэ, сэрии бэтэрээнэ, Хадаар нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Герой Ийэ Февронья Ивановна Пермякова уонна Аҕа дойдуну көмүскүүр сэрии бэтэрээнэ, инбэлиитэ, Хадаар нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Николай Николаевич Филиппов тустарынан оҕолоро, сиэннэрэ таһааттарбыт кинигэлэрин бэлэх ууннулар. Филипповтар дьиэ кэргэн сэрии алдьархайын барытын эт-хаан өттүнэн билэн, эрэйдэнэн-аччыктаан, өй-санаа өттүнэн эриллэн, киһи кыайбатын кыайан, дойдуларыгар эргиллэн 10 оҕону төрөппүттэрэ. Февронья Ивановна соҕотох да хааллар, көһүүттэн тыыннаах эргиллибит, Николай Николаевич 18-таах эдэркээн уол, сэриигэ сылдьан билиэҥҥэ түбэһэн икки сылтан ордук тыыннаах хаалар туһугар охсуспут, сэрииттэн төннөн баран дьон кырыы харахтарынан көрөллөрүн тулуйан туран сэриттээн эмсэҕэлээбит олоҕу уһансыбыт. Кырдьык да кинилэр олохторо тулуур, дьулуур, олоххо тардыһыы холобурдарынан буолар. Кинилэр дьоһун олохторун кэпсиир кинигэни сүрэхтээбиккитигэр уонна бэлэх ууммуккутугар Филипповтар аймахтарга барҕа махталбытын тиэрдэбит, өссө да үйэтитии үлэтигэр кыттыһа туруҥ, тус олоххутугар дьолу-соргуну баҕарабыт🙌
#Дьоһунбэлэх2023

Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтара Семен Дмитрьевич Флегонтов, Павел Титович Пинигин, Петр Терентьевич Карсанаев, Николай Николаевич Филиппов үбүлүөйдээх сылларынан, номох буолбут олохторун сырдатар быыстапка аһыллыыта