Архив рубрики: Дьоһун бэлэх

Дьоһун бэлэх

“Сүүрбэ сыл усталаах экспедиция (2000-2020 сс.)” диэн биллиилээх археолог, СР культуратын туйгуна, Ем. Ярославскай аатынан саха гос. музейын этнография салаатын салайааччыта Василий Васильевич Попов сүүрбэ сыллаах археологическай уонна этнографическай үлэлэрин түмүгүнэн таһаарбыт кинигэтин, автор бэйэтэ музейбыт библиотекатыгар анаан дьоһун бэлэх оҥордо. Бу кинигэҕэ археолог былыргы сахалар көмүүлэрин көрдүүр-булар ньымалары ырытан суруйар. Өссө билим эйгэтигэр тиһиллэ илик саха XV-XVIII үйэтээҕи көмүүлэр ис мастарын, ол иһигэр киһи өлүгүн араастык сытыарыы, уотунан сиэтэн ыраастааһын уо.д.а. сиэрдэри-туомнары бэлиэтиир. Салгыы, археологическай чахчыларга олоҕуран, саха палеоэтнографиятыгар саҥа быһаарыылар, өйдөбүллэр бэриллэллэр, түмүккэ Саха сиригэр орто үйэлэри археологическай чинчийии кыһалҕаларын ыйар. Кинигэ анал идэлээхтэргэ: археологтарга, этнографтарга уонна кыраайы үөрэтээччилэргэ ананар. Биир кэрэхсэбиллээҕинэн буолар автор кинигэтин сахалыы толкуйдаах, сахалыы ньымалары туһанар археологтар тахсалларыгар анаан саха тылынан суруйбут. Убаастабыллаах Василий Васильевич, киэн туттар биир дойдулаахпыт, өр сыллаах үлэн түмүгүн кинигэ оҥорон таһаарбыккынан киэн туттан туран истиҥник эҕэрдэлиибит уонна дьоһун бэлэҕин иһин улаханнык махтанабыт! Өссө да үтүө сыалларгын толороҥҥун, оргуйар олох үөһүгэр айа-тута сылдьаргар баҕарабыт!

Дьоһун бэлэх

Уус Алдан улууһун “Умсулҕан” түмсүүтүттэн бэрэсэдээтэли солбуйааччы Анна Федорова салайааччылаах 10 киһилээх бөлөх коллекционердар күннэригэр сөп түбэһиннэрэн Чурапчыга кэлэ сылдьан биһиги түмэлбитигэр эмиэ сылдьан ааспыттара. Бу кэлэ сылдьан “Мүрүйээдэ үтүмэн үйэлэр быыстарын сэгэтэн” диэн Бороҕон сахаларын эрэ буолбакка саха омуга Евразия норуоттарын кытары историческэй уонна культурнай ситимнэрин туһунан кэпсиир дьоһун кинигэни бэлэх ууммуттара.

 

Дьоһун бэлэх

Быйылгы үбүлүөйүнэй ыһыахпыт биир бастыҥ түһүлгэтигэр “Сыл бастыҥ экспоната” күрэхпит ССРС культуратын туйгуна, СР культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Чурапчы улууһун, Болугур нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, музейга өр сылларга үрдүк таһаарыылаахтык үлэлээбит Валентина Дмитриевна Пинигина сырдык аатыгар ыытыллыбыта. Валентина Дмитриевна кыыһа СР культуратын туйгуна, НХМ худуоһунньук-реставратора Евдокия Семеновна Пинигина бу тэрээһиҥҥэ кэлэ сылдьан “Раритеты Якутии: Намский улус” А.Л.Габышева, Г.Г. Неустроева автордаах альбом-каталог кинигэни бэлэх ууммута

Дьоһун бэлэх

“Саха саата-саадаҕа” диэн кинигэни автор бэйэтэ Егоров Николай Иванович-Баайаҕыын бу сайын ыһыахха кэлэ сылдьан бэлэх ууммута. Кинигэ ааптар өр сылларга араас музейдар матырыйаалларын үөрэтэн, үгүс научнай үлэлэри ааҕан, кырдьаҕастары кытта кэпсэтэн, элбэх араас чахчыларга олоҕуран, саха саатын-саадаҕын ырыппыт үлэтин түмүгэ буолар

Дьоһун бэлэх

Таатта улууһун П.А.Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннас түмэлиттэн Михаил Геннадиевич Аржаков бу сайын тэрээһиҥҥэ кэлэ сылдьан былыргы үрүҥ көмүс ат ыҥыырын бүрэтин пластинатын фрагменын уонна уулаах көмүстэн тиэрбэс (сыалдьаҕа сутуруо быатын баайар эбэтэр кур тиэрбэһэ) бэлэх ууммуттара. Бу предметтэр Ааллаах Үүҥҥэ таһаҕас таһар суол сириттэн көстүбүттэр

“Дьоһун бэлэх”

Музейбыт библиотекатыгар XIX үйэтинээҕи сахалыы иис уонна саха декоративно-прикладной искусствота түмүллүбүт каталог-кинигэлэри и.н.к., М.К.Аммосов аатынан ХИФУ ХИНТуоКИ фольклор уонна культура кафедратын доцена, түмээччи-автор С.И.Петрова дьоһун бэлэх оҥордо (28.08.2023).

“Дьоһун бэлэх”

Биллиилээх суруналыыс, политолог, историк Иван Игнатьевич Николаев “Противостояние” диэн кинигэтин бэйэтин кытары көрсүһүүгэ (06.05.2023) бэлэх уунна. Историяны сырдатар тэрилтэбитигэр сирдьит буолар, олус туһалаах дьоһун бэлэҕи тус бэйэтиттэн туттубут

Үйэлээҕи түстээбит дэгиттэр талаан

Ахсынньы 16 күнүгэр Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа, үлэ, спорт ветерана, кыраайы үөрэтээччи, худуоһунньук, фотограф Алексей Дмитрьевич Картузов төрөөбүтэ 100 сылыгар “Үйэлээҕи түстээбит дэгиттэр талаан…” выставка арыллыыта А.А.Саввин аатынан Чурапчытааҕы история уонна этнография түмэлигэр буолан ааста.

Алексей Дмитрьевич айылҕа бары талааны биэрбит киһитэ: худуоһунньук бастыҥа, хаартыска түһэрээччи, техникаҕа олус сыстыҕаһа, бэйэтэ толкуйдаан аэро-сыарҕаны, водолазнай көстүүмү оҥортуу сылдьыбыта. Муостан, мастан, тимиртэн тугу да иҥнибэккэ оҥороро.

Эҕэрдэ тылы Чурапчы улууһун культуратын салайааччыта Дмитрий Дмитриевич Попов, Чурапчы улууһун ветераннарын советын председателя Матрена Николаевна Матвеева, А.А.Саввин аатынан Чурапчытааҕы история уонна этнография түмэлин директора Юрий Семенович Толстоухов эттилэр.

“Үйэлээҕи түстээбит дэгиттэр талаан” выставка лентатын  Чурапчы улууһун культуратын салайааччыта Дмитрий Дмитриевич Попов, А.А.Саввин аатынан Чурапчытааҕы история уонна этнография түмэлин директора Юрий Семенович Толстоухов, кыыһа Пермякова Людмила Алексеевна быстылар.

Алексей Дмитрьевич Картузов төрөөбүтэ 100 сылыгар төгүрүк остуол буолла, онно кини олоҕун олуктарынан, үлэлэринэн кэпсэтии барда:

  • Алексей Дмитрьевич Картузов хос сиэнэ Кузьмина Сайаана эһэтин туһунан кэпсээтэ
  • Захар Егорович Егоров  “Буойун, саллаат А.Д.Картузов” тиэмэннэн презентация оҥордо
  • Алексей Дмитрьевич уола Алексей Алексеевич Картузов “Спорт, байанайдаах булчут” тиэмэннэн аҕатын сырдатта
  • “Музейдарга кылаата” түмэл экскурсовода  Василена Васильевна Мохначевская кэпсээтэ
  • “Үөрүү” оҕо айар дьоҕурун кииниттэн  Алина Ивановна Собакина “Албан аат эйиэхэ, буойуҥҥа” конкурс туһунан сырдатта
  • Алексей Дмитрьевич кыыһа Любовь Алексеевна Пермякова аҕатын үйэтэллэригэр туох үлэни ыыталларын кэпсээтэ

Түмүккэ, Алексей Дмитрьевич Картузов оҕолоро интерактивнай остуолга аҕаларын матырыйаалларын хомуйан аҕалан бэлэх оҥордулар, үйэтиттилэр.

Дьоһун бэлэхтэр

Экспонат мусуой күндү бэлэҕэ буолар.

Бу күннэргэ  биһиги фондабытыгар киэн туттар дьоммут тутта сылдьыбыт малларынан, кинилэр сыдьааннарын оҥоһуктарынан хаҥаата, ол курдук:

  • Саха биллиилээх бэйиэтэ, үгэһитэ, тылбаасчыта С.А.Саввин – Күн Дьирибинэ кыыһа Мария Степановна Саввина биллиилээх этнограф-фольклорист, учуонай, кыраайы үөрэтээччи Андрей Андреевич Саввин тус бэйэтэ тутта сылдьыбыт Пекарскай сахалыы тылдьытын бэлэх уунна;
  • Поэт уонна тылбаасчыт Г.И.Макаров-Дьуон Дьаҥылы кыыһа Альбина Гаврильевна Макарова аҕатын тутта сылдьыбыт остуолун, малларын, портреттарын, сиэнэ Виктор Саввин уруһуйдаабыт “Саһыл ойуун” уруһуйун бэлэхтээтэ;
  • Арктикатааҕы государственнай культура уонна искусства устудьуона Ирина Завалко Андрей Андреевич Саввин экспедицияҕа сылдьыбыт сирдэринэн карта уруһуйдаан бэлэх уунна.

Сэмэн Тумат түмэлгэ дьоһун бэлэҕи туттарда

Саха норуодунай суруйааччыта, биир дойдулаахпыт Семен Андреевич Попов-Сэмэн Тумат үгүс сыллар тухары муспут архыыбыттан А.А.Саввин аатынан Чурапчытааҕы история уонна этнография түмэлигэр дьоһун бэлэх уунна.

Дьоһун бэлэххэ киирдилэр:

  • Поэт уонна тылбаасчыт, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ Гаврил Иванович Макаров-Дьуон Дьаҥылы суруктара-бичиктэрэ, хоһооннорун рукопистара, улуу А.С.Пушкин “Евгений Онегин” хоһоонунан романын тылбааһа, бу тылбаастааһыҥҥа оҥоһуллубут И.Д.Винокуров-Чаҕылҕан, Н.Н.Павлов-Тыаһыт, Феоктист Софронов, уо.д.а. араас сылларга рецензиялара, Дьуон Дьаҥылы тус бэйэтинэн бу тылбааһыгар бэлэмнээбит үлэтин сорох  түһүмэхтэрин илиинэн суруктара;
  • Саха литературнай кириитигэ, поэта, Россия суруйааччыта, Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ Егор Петрович Шестаков-Эрчимэн күннүгэ;
  • Артыыс, драматург, поэт, тылбаасчыт, ССРС сойууһун чилиэнэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин искусстволарын үтүөлээх деятеля, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа Николай Дмитриевич Слепцов – Туобулаахап 1941-1960 сс. суруммут күннүгүн толору куоппуйалара;
  • Поэт, прозаик, драматург, кыраайы үөрэтээччи, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Михаил Федосеевич Доҕордуурап тус архыыбын куоппуйата.

Сэмэн Тумат муспут архыыбын матырыйааллара кэлэллэрэ бэйэтэ туһунан историята, көстүбүт төрүөтэ оруннаах. Ол курдук Дьуон Дьаҥылы, Николай Туобулаахап, Михаил Доҕордуурап матырыйаалларын дьаныһан туран чугас дьонуттан, архыыптан ылан үйэлээх өйдөбүлү хаалларда. Үлэни тиһэҕэр тириэрдэрин көрөн учуутала  Эрчимэн, бэйэтин күнньүгүн бэлэхтээбитэ суолталаах. Үлэ түмүгэр элбэх кинигэ күн сирин көрдө, Саха норуота чахчы киэн туттар уолаттарын аата үйэтитилиннэ диэн бигэтик этэр кыахтанныбыт.

Маннык дьоһуннаах бэлэх биһиги фондабытыгар киирэн уруккуну кытта ситимниэ, ураты дьоммут үлэлэрэ үйэтитиллиэ, кэлэр көлүөнэҕэ үөрэх буолуоҕа.

#дьоһунбэлэхтүмэлгэ