Биһиги түмэлбитигэр араас дойдулартан киһи кэрэхсиир маллара бааллар. Ол иһигэр биир мандьуур манньыата баар. Ити манньыат Мандьуур сириттэн (Маньчжурияттан) кэлбит. Билигин Мандьуур сирэ Кытай иһинэн Хэйлунцзян, Гирин, Ляонин уонна Иһинээҕи Монгол сирэ (илин өттө) диэн провинцияларга тыырыллыбыт. Ол эрээри 73 сыл анараа өттүгэр Мандьуур империята (ол эбэтэр Маньчжоу-го) баар эбит, ону кытары ССРС официальнай дипломатия сыһыанын олохтуу сылдьара.
Ити иннинэ мандьуурдар Азияҕа саамай күүстээх сэрии күүстэнэннэр Цин империяны олохтообуттара. XVII үйэҕэ мандьуурдар туох баар аттыгар олорор омуктары, ол иһигэр кэриэйдэри, тоҥустары, монголлары, кытайдары, тибеттары, дьуҥгаардары, уйгурдары уонна да атыттары сэриилээн Вьетнамҥа, Индияҕа, Россияҕа диэри тиийбиттэр. Улуу Цин судаарыстыбатын тэриммиттэр. Ол иһигэр 1649-1689 сыллаахха мандьуурдар нууччалары кытары сэриилэһэн кыайаннар Россияны Амур өрүскэ чугаһаппатахтар. Арай 1911 эрэ сыллаахха кытайдар өрө тураннар мандьуур судаарыстыбата симэлийбитэ. Ол кэннэ Дьоппуон күүһүнэн 1931-1945 сыллаахха Маньчжоу-го диэн судаарыстыбаны мандьуурдар тилиннэрэ сылдьыбыттар эрээри Кыһыл армияҕа кыаттарбыттарыгар ССРС сирдэрин Кытайга биэрбитэ.
Билиҥҥи Кытайга 10 мөлүйүөнтэн тахса мандьуур олорор. Кинилэр тоҥус тыллаах омуктарыттан саамай улахан омук буолаллар, үгүстэрэ ийэ тылларын умнубут да буоллар. Кинилэр биһи эбэҥкилэрбитигэр, эбээннэрбитигэр, ону таһынан нанайдарга, удэгэлэргэ уонна да атыттарга уруулу омуктар.
Биһиги манньыппыт 1940 сыллаахха Маньчжоу-го-ҕа таптайыллыбыт. Оччолорго ол дойду манньыаттара Мукден (билиҥҥи Кытайга Шэньян диэҥҥэ аатын уларыппыттар) куоракка манньыат дьиэтигэр биитэр Дьоппуоҥҥа Осака куоратыгар оҥоһуллаллара. Манньыат номинала 1 «фынь», үрүҥ көмүстүү өҥнөөх, чэпчэки ыйааһыннаах тапталлымтыа тимиртэн оҥоһуллубут. Ыйааһына 1 грамм. 100 «фынь» 1 «лян» буолара (1 киилэ үрүҥ көмүс). Түмэлбитигэр ити манньыаты 1973 сыллаахха Аҕа дойдутун уонна Дьоппуон сэриитин кыттыылааҕа Петр Егорович Спиридонов бэлэх ууммута. Кини 1964 сыллаахха соҕуруу Кытай уонна Кэриэй дойдуларыгар ыалдьыттаан кэлбитэ. Петр Егорович – талааннаах киэргэтээччи, драмартист, сценарист. РСФСР Үөрэҕириитин туйгуна, педагогическай үлэ ветерана, “Красная Звезда” орденынан, «За доблестный труд», «За победу над Японией», «Халхин Гол» мэтээллэринэн наҕарадааламмыта.
Ааптар А.А.Саввин аатынан Чурапчытааҕы история уонна этнография музейын научнай сотруднига Ядреева О.А
Ону тэҥэ А.П. Гоголев аатынан Чурапчытааҕы оҕо искусствотын оскуолатын П.А.Екечьямов үөрэтэр ДПИ кылааһын үөрэнээччилэрэ музейга баар туой иһиттэри хайдах баарынан үтүгүннэрэн оҥорбут үлэлэрэ туран киэҥ сэҥээриини ыллылар. Россия художниктарын Союһун чилиэнэ, СӨ культуратын туйгуна, биир дойдулаахпыт, биллиилээх художник-керамист Мария Николаевна Гуляева-Туойа кэлэн быыстапкабытын сэргии көрөн, сэҥээрэн, туой иһит туһунан бэйэтин көрүүлэрин, билиитин үллэстэн, кылгастык күөсчүт эбээтин туһунан кэпсээн барбыта олус интэриэһинэй буолла.
композицию с пением и игрой на хомусе.
и предметом гордости.
Совместно с советом молодежи Чурапчинского улуса «Маарыкчаан ыччаттара» проведена интеллектуально познавательная игра «Брейн-ринг» охватывающая историю, краеведение, события и знаменитых людей Чурапчинского улуса. Приняли участие 4 команды из студентов ЧГИФКИС, Чурапчинского колледжа, команда молодых специалистов управления культуры и сборная команда Чурапчинской молодежи. 
Во дворе музея работал выставочный уголок – фото зона «Ретро интерьер» и была организована выставка самоваров из фонда музея и частных коллекций
«Сылаас чэйдээх Сылабаар тула».
В балагане Хатылынский филиал «Музей Переселенцев» представил выставку из экспозиции и виртуальную экскурсию по музею. Трогательный рассказ заведующей филиалом М.В.Чичигинаровой, о тяжелых испытаниях и судьбах переселенцев, не оставил равнодушными ни одного посетителя.
