Тохсунньу 17 кунугэр Дьокуускай куоракка Ил Түмэн государственнай Мунньаҕын кыра саалатыгар «Саха ох саата» диэн темалаах төгүрүк остуол буолан ааста. Тэрийээччилэринэн Олоҥхо национальнай тэрийэр комитета, Культура уонна Духуобунай сайдыы Министерствота, Ем. Ярославскай аатынан Саха музейа, ХИФУ археология уонна энография музейа, Саха сирин уустарын Сойууһа, тутулуга суох кыраайы үөрэтээччилэр кулууптара буоллулар. Төгрүк остуолу Саха Республикатын Ил Түмэн Государственнай Мунньаҕын председателэ, Олонхо национальнай тэрийэр комитетын председателэ Александр Николаевич Жирков салайан ыытта. Кыттар дьон кэлиитэ элбэх, саалаҕа баппакка төгүрүк остуолу фойеҕа экранынан кытта көрдүлэр. Чурапчы улууһуттан А.А.Саввин аатынан Чурапчы музейыттан Толстоухов Юрий Семенович уонна тимир ууһа Попов Василий Степанович кыттыыны ыллыбыт.
Фойеҕа турбут ох саа быыстапкатыгар былыргы ох саалары туруордулар. Манна Сунтаар, Ханалас, Мэнэ-Ханалас, Чурапчы, ХИФУ археология уонна этнография музейын, Ем. Ярославскай аатынан Саха музейын экспонаттара көрдөрүүгэ турдулар. Биһиги музейбыт фондатыттан А.А.Саввин хотугу экспедицияҕа сылдьан Абый оройуонуттан аҕалбыт ох саатын (кураахтаах саа) илдьэн быыстапкаҕа туруордубут. Ону тэҥэ ХИФУ археология уонна этнография музейа үс ох сааны аҕалбытыттан иккитэ Чурапчы Болтоҥотуттан көстүбүт саалар эбит. Ол курдук биирдэрин 70-с сылларга, иккиһин 2004 сыллаахха көмүүттэн булбуттар.
Төгүрүк остуол ыытыллар сыалын-соругун А.Н.Жирков билиһиннэрдэ. Саха ох саата билиҥҥи кэмҥэ умнуллубутун, кинини оҥоруу ньыматын үөрэтии, саха омугун терүт культуратын биир дьоһун материальнай нэһилиэстибэтин быһыытынан сөргүтүү биһиги сүрүн сорукпут буоларын эттэ. Гуманитарнай чинчийэр институт уонна музейдар научнай сотрудниктара саха ох саатын туһунан научнай ырытыылары оҥордулар. Өбугэлэрбит олус уустуктук, мындырдык онороллор эбит. Көрдөххө чараас буолар эбит да иһигэр тиит мас, хатыҥ, туос, тирии, оннооҕор тэбиилээх буоллун диэн мамонт муоһун кытта хас эмэ хос хаттыгас гына силимнээн оҥорон таһаараллар эбит. Бу саалары оҥоһуллубут ньымаларын чинчийии өссө да салҕанан бара турарын эттилэр. Биһиги биир дойдулаахпыт, кыраайы үөрэтээччи Николай Николаевич Аржаков-Боло Уус бэртээхэй дакылааты оҥордо. Кини былыргы ох сааны үөрэтэн тус бэйэтэ оҥорбут саатын көрдөрдө.
Бу хомойуох иһин умнуллубут саха дьоһун сэбин-сэбиргэлин хайдах гынан тилиннэрэр туһунан элбэх этиилэр киирдилэр. Билиҥҥи кэмҥэ «Дыгын оонньууларыгар», «Манчаары» национальнай көрүҥнэргэ күрэхтэһиилэргэ, «Олоҥхо ыьыаҕын» күрэхтэһиилэригэр арҕаа дойдулар охторунан ытар эбит буоллахпытына сыыйа саха ох саатын бигэтик киллэриэххэ диэн этиилэри бары көхтөөх ытыс тыаһынан сөбүлээбиппитин биллэрдибит. Манна улуустарга баар кыраайы үөрэтээччилэр уонна уустар ох сааны оҥоруу былыргылыы ньыматын тилиннэрэргэ төһүү күүс буолуохтаахтара этилиннэ. Ох сааны оҥорууга конкурстары, күрэхтэри тэрийэн ыытарга, методическай пособиелары оҥорон тарҕатарга, эбии үөрэхтээһиҥҥэ оскуола оҕолоругар ох сааны оҥоруу ньыматын үөрэтиини киллэрэргэ, научнай практическай конференциялары тэрийэн ыытарга, «Олоҥхо ыьыаҕын», «Дыгын оонньууларын» программаларыгар саха ох саатынан күрэхтэһиини киллэрэргэ араас ведомстволарга сорудахтар бэрилиннилэр, республикатааҕы анал комиссия тэрилиннэ. Онон бу төгүрүк остуолга саха омугун төрүт культуратын биир дьоһун материальнай нэһилиэстибэтин – ох сааны тилиннэрэргэ, сөргүтэргэ дьоһун хардыы оҥоһулунна.

Юрий Толстоухов. Чурапчы музейын директора.